Với mức thu nhập chỉ khoảng 10 triệu đồng, anh Hoàng Đức T., nhân viên thu cước của công ty viễn thông trên địa bàn Hà Nội luôn gặp khó khi gia đình phát sinh các công việc đột suất cần phải chi một khoản lớn. Mới đây, để sửa chữa lại căn nhà cấp 4 và cần mua thêm một số trang thiết bị, anh T. đã phải tìm cách để vay mượn từ nhiều nguồn. Bởi không có các tài sản thế chấp có giá trị như ô tô hoặc giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên một số đồng nghiệp đã khuyên anh vay theo bảng lương.
Về bản chất, vay theo lương là hình thức vay tín chấp và các ngân hàng sẽ duyệt vay dựa trên uy tín của khách hàng. Lương hàng tháng là căn cứ quan trọng nhất đề xác định uy tín người vay. Về lý thuyết, bất cứ ai nhận lương từ một cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đều có thể vay theo lương. Nhưng trên thực tế, hầu hết khách hàng vay theo lương là nhân viên văn phòng, công nhân và một phần là công chức, viên chức, người lao động phổ thông. Người lao động tự do, tiểu thương,lao động công nhật rất khó để tiếp cận các khoản vay này.
Hoạt động vay qua bảng lương cũng giúp nhiều người dễ dàng tiếp cận nguồn vốn ngắn hạn
Điều kiện vay cũng khá dễ dàng. Nếu nhận lương qua tài khoản, ngân hàng sẽ dựa trên sao kê lương từ 3 - 6 tháng gần nhất để duyệt vay. Nếu khách nhận lương bằng tiền mặt, ngân hàng sẽ yêu cầu cung cấp bảng lương tối thiểu 6 tháng gần nhất kèm theo hợp đồng lao động còn thời hạn 6 tháng trở lên.
Một số ngân hàng linh động hơn chỉ cần bảng lương trong 3 tháng gần nhất nhưng vẫn yêu cầu có hợp đồng lao động đi kèm. Mức thu nhập tối thiểu để duyệt vay là từ 5 triệu đồng/tháng nhưng thông thường, khách vay theo lương tại các ngân hàng có thu nhập từ 10 đến 20 triệu đồng/tháng trong khi tại các công ty tài chính tiêu dùng là từ 5 đến 15 triệu đồng/tháng.
Mức lương chỉ là điều kiện cần. Để nhận được khoản vay, người vay phải bổ sung nhiều thông tin, giấy tờ khác mà trong đó, không mắc nợ xấu nhóm 3 trở lên là điều kiện quan trọng nhất. Theo quy định, người mắc nợ xấu nhóm 3 trên 5 nhóm nợ xấu là người có khoản nợ quá hạn từ 91 đến 180 ngày. Ngay cả khi đã trả xong nợ thì cũng phải 5 năm sau, người đó mới được các ngân hàng hỗ trợ cho vay vốn. Đây chính là hai điều kiện quan trọng nhất khi vay theo lương.
Ngoài ra theo giới thiệu của các ngân hàng, hạn mức vay của hình thức này là gấp từ 5 đến 10 lần thu nhập hàng tháng. Thời gian vay là từ 1 đến 5 năm. Lãi suất vay dao động trong khoảng từ 8 đến dưới 20%/năm, tuỳ thuộc vào các điều kiện vay mà khách hàng có thể đáp ứng.
Các ngân hàng sẽ căn cứ vào chất lượng từng hồ sơ để phê duyệt những ưu đãi vay như hạn mức cao, lãi suất thấp và thời gian vay dài. Những yếu tố ảnh hưởng ưu đãi vay gồm lịch sử tín dụng, tổng dư nợ hiện tại, mức lương hiện tại, uy tín cá nhân và mục đích vay. Lịch sử tín dụng chính là thông tin nợ xấu.
Tổng dư nợ hiện tại là tổng số tiền mà khách hàng đang vay tại nhiều ngân hàng khác nhau. Mức lương hiện tại là số tiền thực nhận của khách hàng mỗi tháng. Uy tín cá nhân là các vấn đề như quá trình làm việc hay hiện trạng gia đình. Còn mục đích vay, tuy không bắt buộc phải cung cấp như nếu mục đích vay là chính đáng thì hạn mức vay có thể được nâng cao hơn.
Trường hợp của anh T., ngân hàng đã cho vay 75 triệu đồng trong 12 tháng, lãi suất 10%/năm trên dư nợ giảm dần. Như vậy, tháng đầu tiên, tổng số tiền gồm lãi và gốc mà anh T. phải trả là 6.875.000 đồng nhưng đến tháng cuối cùng thì chỉ còn 6.302.083 đồng. Thời gian phê duyệt khoản vay và nhận giải ngân là 3 ngày làm việc kể từ khi ngân hàng nhận đầy đủ hồ sơ.
Những người không có bảng lương sẽ chọn những cách vay có thủ tục đơn giản, nhưng lãi suất cao hơn
Vay theo lương là hình thức vay nhanh chóng, thủ tục đơn giản, dễ tiếp cận. Tuy nhiên, nó cũng có những hạn chế nhất định như lãi suất cao hơn lãi suất vay thế chấp, trung bình chỉ từ 6% - 13%/năm; thời gian vay ngắn hơn, trung bình thời gian vay thế chấp là 5 đến 10 năm. Dẫu vậy, vẫn có nhiều người chưa tiếp cận được khoản vay này do vướng nợ xấu hoặc do không nhận lương tháng ổn định.
Do đó, nhiều người đã nghĩ đến các hình thức tiếp cận vốn có điều kiện đơn giản hơn, như việc cầm cố tài sản tại một số đơn vị cầm đồ được cấp phép như F88. Điểm khác biệt đó chính là loại hình này có lãi suất cao hơn với vay qua bảng lương thông thường. Tuy nhiên, khách hàng không cần chứng minh thu nhập hàng tháng mà chỉ yêu cầu có tài sản cầm cố chính chủ mà thông dụng nhất là xe máy. Hiện tại, F88 chỉ cầm cố bằng cà vẹt và bàn giao xe cho người vay bảo quản nên hình thức này cũng được nhiều người sử dụng.