Sáng 13/9, tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về vấn đề cháy nổ tăng trong thời gian qua, Thiếu tướng Lê Văn Tuyến - Thứ trưởng Bộ Công an, đã thông tin về vụ cháy chung cư mini vừa xảy ra ở Khương Hạ (phường Khương Hạ, Thanh Xuân, Hà Nội) ngay tối hôm trước, đồng thời khẳng định, vụ cháy gây hậu quả rất nặng nề, số lượng người bị chết, bị thương rất lớn. Nhưng xung quanh vụ cháy mà theo nhiều người thực sự là thảm họa này, không chỉ là những nỗi đau quá lớn mà còn là nhiều vấn đề nóng bỏng được đặt ra.
1.Với những người dân ở phố Khương Hạ và cả những người thân của khoảng 150 con người sống trong toà chung cư có diện tích khoảng trên 200 m2, với 1 tầng hầm để xe, 8 tầng căn hộ, đêm 12/9 là một đêm trắng với quá nhiều nước mắt, âu lo. Cho tới trưa, chiều 13/9, nghĩa là nhiều giờ sau khi vụ cháy bùng phát (lúc 23h50 ngày 12/9), theo ghi nhận của phóng viên báo chí, bên ngoài hiện trường, ngoài trụ sở công an phường Khương Đình, vẫn trực chờ đám đông người thân, bạn bè của những người sống trong
Chung cư mini bị cháy được xây cao tầng, với các lô gia hàn sắt kiên cố. Ảnh: Gia Chính
Ngay sau thảm hoạ xảy ra, sáng 13/9, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang và Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng, đại diện Bộ Công an đã có mặt tại hiện trường chỉ đạo khắc phục hậu quả vụ hỏa hoạn. Giám đốc Công an TP. Hà Nội đã chỉ đạo Cơ quan Cảnh sát điều tra phối hợp Công an quận Thanh Xuân và các đơn vị liên quan khẩn trương điều tra, làm rõ nguyên nhân vụ cháy và xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.
Cũng trong sáng 13/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện yêu cầu, Bộ Công an, UBND các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm túc, quyết liệt các chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về công tác phòng cháy, chữa cháy. Ngay sau đó, trưa 13/9, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tới thị sát hiện trường vụ cháy.
2.Phản ứng của các cơ quan chức năng, chỉ đạo của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Chính phủ, là hết sức kịp thời và cần thiết. Tuy nhiên, phía sau thảm hoạ này, còn quá nhiều câu hỏi cần được giải đáp kịp thời. Câu hỏi nóng nhất, không gì khác chính là hiệu quả thực sự của công tác phòng cháy chữa cháy.
Từ thực tế thảm họa, rõ ràng, công tác phòng cháy chữa cháy tại những chung cư mi ni như tại Khương Hạ đã không được thực hiện nghiêm. Theo các chuyên gia xây dựng, nhiều nhà chung cư mini tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ cao, song mô hình này vẫn xếp vào loại nhà ở hộ gia đình và được thực hiện rà soát, kiểm tra an toàn phòng cháy, chữa cháy (PCCC) theo diện nhà ở kết hợp cơ sở kinh doanh. Trên thực tế, đây là chung cư bởi vì có hàng chục hộ dân, có mua bán, trao đổi, cho thuê nhưng lại không được thẩm duyệt an toàn PCCC khi xây dựng. Lỗ hổng này dẫn đến việc chấp hành quy định an toàn PCCC ở đây rất hạn chế, thậm chí chủ nhà không chấp hành khi kiểm tra hoặc tuyên truyền PCCC.
“Tính mạng của người dân rất mong manh vì đây không phải là dự án đầu tư nên không được cơ quan chức năng thẩm duyệt, nghiệm thu, kiểm tra thường xuyên về an toàn, phòng cháy chữa cháy (PCCC)”, luật sư Nguyễn Văn Đỉnh chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh bất động sản (từng công tác nhiều năm ở Bộ Xây dựng) chia sẻ quan điểm với báo giới.
Còn theo Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH (PC07), với loại hình chung cư mini, nguy cơ cháy nổ cao trong khi nhiều người cùng ở, sinh hoạt tại không gian chật hẹp, chứa nhiều vật dụng dễ bắt cháy. Bên cạnh đó, nhiều nhà trọ, chung cư mini nằm trong các hẻm sâu, hẹp, cách xa nguồn nước, không đảm bảo các điều kiện về an toàn PCCC&CNCH, như: lối thoát nạn, bố trí, sắp xếp vật dụng, hàng hóa...
“Đặc biệt là chủ nhà trọ cũng như người thuê trọ chưa nhận thức được những nguy cơ tiềm ẩn gây cháy nổ có thể gây hậu quả nghiêm trọng về người và tài sản. Chủ nhà trọ, người thuê trọ chủ quan, lơ là, bất cẩn trong việc sử dụng các thiết bị điện, đặc biệt là sạc pin các thiết bị điện như điện thoại, xe máy điện, đạp điện, bình ắc quy... xuyên đêm, đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng” - Phòng PC07 nêu.
Loạt vụ cháy chung cư mini ở Hà Nội thời gian gần đây: Vụ cháy xảy ra tại tầng 3 của một chung cư mini trong ngách 20, ngõ 426 Đường Láng (quận Đống Đa), vụ cháy chung cư mini ở ngõ 132 Cầu Giấy (quận Cầu Giấy) tháng 10/2022… cho thấy những “lỗ hổng” đáng quan ngại trong công tác PCCC của loại hình nhà ở này.
Thủ tướng Phạm Minh Chính trực tiếp tới thị sát hiện trường vụ cháy chung cư xảy ra trên địa bàn phường Khương Đình, quận Thanh Xuân, TP. Hà Nội. Ảnh: VGP/Nhật Bắc
3.Một tòa nhà cao đến 10 tầng nhưng lại nằm trong một con ngõ nhỏ, xe ô tô không vào được, xe chữa cháy chỉ có thể đỗ cách hiện trường 300 - 400m, chủ đầu tư đều cố gắng tận dụng tối đa quỹ đất nên ít làm lối thoát hiểm, cơ sở vật chất PCCC chỉ mang tính hình thức… Thử hỏi, với điều kiện PCCC như thế, 45 hộ dân với khoảng 150 người sinh sống trên mặt sàn chung cư chỉ có 200m2, có ý thức được mối nguy hiểm lơ lửng chết người khi “bà hoả” có thể nổi cơn thịnh nộ bất cứ lúc nào hay không? Tôi tin rằng, không phải là tất cả nhưng chắc chắn nhiều người trong số họ ý thức được, dù ít dù nhiều về mối nguy ấy.
Nhưng, vấn đề nằm chính từ chữ nhưng này, phần đa trong số họ không có sự lựa chọn nào tốt hơn. Trở lại một thực tế: Những năm gần đây, loại hình chung cư mini xuất hiện “nở rộ” tại nhiều quận, huyện tại Hà Nội, nhất là các khu vực tập trung nhiều trường đại học lớn như: Thanh Xuân, Hoàng Mai, Cầu Giấy, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm…
Nhu cầu sinh viên, người lao động thuê nhà ở tại chung cư mini tăng “chóng mặt”. Vì đâu có sự “nở rộ” ấy. Có cung là bởi có cầu. Theo thống kê của Chi cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình, trung bình mỗi năm, dân số Hà Nội tăng hơn 200 nghìn người, trong đó một phần ba là dân nhập cư. Cùng với đó, số lượng sinh viên và công nhân từ các tỉnh thành lân cận đổ về Thủ đô tìm kiếm việc làm cũng cao bậc nhất cả nước. Điều này kéo theo nhu cầu lớn về nhà ở.
Trong khi đó, nhiều năm qua, cung tăng nhưng quỹ đất ngày càng khan hiếm, nhu cầu nhà ở xã hội rất lớn nhưng nguồn cung ngày càng thu hẹp khiến người có thu nhập trung bình, trung bình khá gần như không có cơ hội tiệp cận với việc sở hữu nhà ở.
Thậm chí nói như đại biểu Nguyễn Văn Hiển (Lâm Đồng) - Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp: “Nhà ở là tài sản quá lớn, quá sức với đại bộ phận người có thu nhập thấp, vì vậy việc mua, sở hữu một căn hộ, dù là nhà ở xã hội trả góp cũng là gánh nặng tài chính quá lớn”.
Khi quỹ nhà ở xã hội xuống thấp, túi tiền không có, không đủ, nhưng lại không thể không có chỗ chui ra chui vào giữa cơn khát nhà ở, loại hình chung cư mini xuất hiện và ngày càng trở nên cực “hot” như một điều đương nhiên tại các đô thị lớn vì diện tích vừa phải, giá bán, giá thuê phù hợp túi tiền của các hộ gia đình trẻ, sinh viên ở ghép, người lao động và có vị trí tiện lợi cho sinh hoạt, làm việc, cho con học...
Với khoản tiền 4-6 triệu đồng/tháng có thuê hay có tài chính từ 700 - 800 triệu đồng cũng có thể mua một căn hộ chung cư mini diện tích 30m2 và được cấp “sổ hồng” giống hệt như mua căn hộ trong dự án. Và dĩ nhiên, để có cái giá “hợp túi tiền” 700-800 triệu đồng/căn hộ mini ấy, chủ đầu tư phải xây trong cái khoảnh đất nằm sâu trong ngõ nhỏ, chồng tầng cao để tối ưu lợi nhuận, chỉ có 1 lối ra vào và tận dụng tầng 1 để làm nơi để xe. Điều này dẫn đến rất nhiều nguy cơ cháy nổ và nếu có cháy nổ thì rất khó trong công tác cứu hộ và chữa cháy gây ra hậu quả thương tâm như vụ cháy ở phường Khương Đình (quận Thanh Xuân, Hà Nội) đêm qua. Chưa kể, như quan ngại của giới kiến trúc sư, sản phẩm chung cư mini phát triển nhanh sẽ làm cho cái gọi là thiết kế quy hoạch hoàn toàn bị phá vỡ.
Rõ ràng, giữa câu chuyện thảm họa như ở Khương Hạ, giữa yêu cầu chặn chân “bà hoả” và bài toán nhà ở, bài toán quy hoạch là mối quan hệ qua lại, cái này là nguyên nhân, hệ lụy của cái kia. Vì thế, từ vụ cháy đau thương đêm 12/9, muốn hạn chế những thảm họa tương tự, không chỉ là chuyện gia cố khâu PCCC, luật hóa chung cư mini mà căn nguyên, gốc rễ vấn đề, phải chăng là bài toán mà chúng ta tranh cãi bấy lâu: Bài toán nhà ở cho người có thu nhập thấp.
Thư Trang
